ឃុនសុវត្ថិវេទី យូ-អ៊ុន រៀបរៀង
កាលកន្លងយូរមកហើយ មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ សំណាង ជាមនុស្សកំញ្រឪពុក មានតែម្តាយជាគម្រប់ពីរ នៅស្រុកបច្ចន្តគ្រាមក្នុងនគរបុរីរម្យ ជាអ្នកទ័លក្រទ្រព្យសម្បត្តិ ព្រមទាំងល្ងង់ខ្លៅមិនមានចំណេះវិជ្ជាអ្វីក្នុងខ្លួន សូម្បីតែអក្សរ និងលេខក៏មិនចេះផង។ ជីវិតនាយសំណាងប្រព្រឹត្តមកបាន ២០ ឆ្នាំប្លាយហើយ មិនដែលប្រទះសេចក្ដីសុខស្រួលម្ដងសោះ ជួបតែសេចក្ដីនឿយហត់ លុះតែខំប្រឹងរកបែកញើសដូចទឹក ទើបបានអាហារបរិភោគព្រឹកល្ងាច ឯសម្លៀកបំពាក់មានគ្រាន់តែបិទបាំកេរ្តិ៍ខ្មាស ថែមទាំងមានបំណះច្រើនជាន់ច្រើនពណ៌, មុខគួរឲ្យសង្វេគពេកណាស់ ។ មានកាលថ្ងៃមួយ នាយសំណាងមានវិតក្កខ្លាំង ជាហេតុនាំឲ្យទឹកមុខស្រពោនមិនក្លៀវក្លា ចេះតែអង្គុយសំកុក មិននិយាយស្ដីរកអ្នកណាឡើយ ។ ក្នុងខណៈនោះ មានតាចាស់ម្នាក់ មាននាម និងគោត្រមិនប្រាកដ ស្មាស្ពាយថង់យាម ដៃកាន់ឈើច្រត់ បានដើរមកជួបនឹងនាយសំណាងក៏សួរថា នែចៅ មុខខ្មៅក្រៀមក្រោះមិនស្រស់ស្រាយសោះ ទំនងជាមិនសប្បាយដោយហេតុអ្វីមួយឬចៅ ? សូមជម្រាបប្រសាសន៍លោកតា ខ្ញុំបាទព្រួយចិត្តជាខ្លាំង ។ ចៅព្រួយព្រោះរឿងហេតុអ្វី ? ។ បាទ, ព្រោះខ្ញុំបាទទាល់គំនិតមិនដឹងជានឹងគិតធ្វើរបរបែបណា គ្រាន់នឹងចិញ្ចឹមជីវិតឲ្យបានសុខស្រួល កុំឲ្យមានលំបាកដូចសព្វថ្ងៃនេះ ។ អាយុចៅបានប៉ុន្មានឆ្នាំហើយ កើតថ្ងៃអី ឆ្នាំអី ? ។ ជម្រាបប្រសាសន៍លោកតា ខ្ញុំបាទអាយុ ២៦ ឆ្នាំហើយ កើតថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ខែពិសាខ ឆ្នាំច ។ បានជាតាសួរដូច្នេះ ព្រោះតាបានស្តាប់ពាក្យចៅឯងមកគួរឲ្យអាណិតណាស់ តាចង់ពិគ្រោះមើល ជោគជតារាសីចៅឯង តើក្នុងមួយចប់ជីវិតរបស់ចៅប្រព្រឹត្តទៅបែបណា ។ បានលោកតាមើលឲ្យខ្ញុំបាទ អរគុណរកប្រៀបគ្មាន ។ តាចាស់បានយកលេខ ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ និងអាយុរាសី មកពិនិត្យគន់គូរមើល សង្កេតតាមគម្ពីរវេទ ដែលចេះចាំមកសព្វគ្រប់ហើយ ទើបពិនិត្យមើលលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយរូបឆោមរបស់ចៅសំណាងមកផ្គូគ្នានឹងលេខថ្ងៃខែឆ្នាំ ហើយទាយថា នែចៅ ! ទំនាយចៅឯងថា នឹងបានសេចក្ដីសុខ មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះដោយសារវិជ្ជាមួយ ។ វិជ្ជាអ្វី ? លោកតា ! ។ វិជ្ជាពេទ្យផ្សំថ្នាំព្យាបាលរោគគ្រប់ជំពូកចៅ ! ។ ឱលោកតាអើយ ! ខ្ញុំបាទនឹងចេះផ្សំថ្នាំធ្វើជាគ្រូពេទ្យដូចម្តេចកើត បើខ្ញុំបាទខ្លៅម្ល៉េះ សូម្បីតែអក្សរលំនាំក៏ខ្ញុំបាទមិនចេះផង ។ តាចាស់ញញឹមហើយប្រាប់ថា មានមនុស្សច្រើននាក់ណាស់ចៅ ! ដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិ ព្រមទាំងមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះព្រោះតែវិជ្ជាផ្សំថ្នាំ គេក៏មិនចេះអក្សរដូចចៅដែរ ។ បើប្រាកដដូចលោកតាមានប្រសាសន៍មែន ខ្ញុំបាទអរណាស់ ។ បន្ទាប់មក តាចាស់លានាយសំណាងដើរហួសទៅ មិនដឹងជាទៅកាន់ទីណា ។ កាលតាចាស់នោះទៅបាត់ ចៅសំណាងអង្គុយទ្រឹងគិត ១ ស្របក់ ក៏ស្រាប់តែប្រែទឹកមុខថ្លាស្រស់ ដោយនឹកឃើញថា ឱលោកតានេះទាយហាក់ដូចជាបើកមុខវែកផ្លូវឲ្យអញធ្វើតាមឧបាយនោះហើយ ។ កាលកន្លងមកមិនយូរប៉ុន្មាន ចៅសំណាងទៅឯមាត់សមុទ្រ ដើររករើសឆ្អឹងត្រី, សម្បកលៀស, ស្នូកអណ្ដើក ស្នូកកន្ធាយ កុយ, ភ្លុក, ស្បែក, ស្នែង, របស់សត្វផ្សេង និងសំបុកឆ្កែញ៉ាំងជាដើម កាលត្រឡប់ពីមាត់សមុទ្រមកវិញ បានឡើងទៅកាន់ព្រៃភ្នំរកកាប់ដើម, ឫស, សម្បកនៃឈើវិសេសៗ ក្រៗ ដែលមិនមានរៀងអាយ និងវល្លិផ្សេងៗ ហើយយកមកតម្រៀបដាក់លក់កណ្ដាលផ្សារនៅស្រុកបច្ចន្ដគ្រាម ព្រមទាំងនិយាយបញ្ចុះបញ្ចូលមនុស្សទាំងពួងឲ្យជឿចូលចិត្តជាវថ្នាំយកទៅប្រើរម្ងាប់រោគទាំងពួង ។ រីឯពួកបុរសស្រ្ដីដែលមានភ័យព្រោះរោគគ្របសង្កត់រឹបជាន់រាងកាយ សឹងតែនាំគ្នាខ្វល់ខ្វាយចូលជាវឱសថអំពីនាយសំណាងគ្រប់ៗគ្នា ។ ចាប់ដើមពីថ្ងៃដែលនាយសំណាងតាំងថ្នាំលក់ អ្នកផងនាំគ្នាហៅថា "ពេទ្យសំណាងៗ" ជាប់រហូតរៀងមក ។ នៅឱកាសដែលពេទ្យសំណាងកំពុងផ្សាយថ្នាំឱសថ ពួកចៅ-ហ្វាយស្រុកគ្រប់តំបន់ក្នុងនគរបុរីរម្យ សឹងតែខំខ្វល់ខ្វាយចាត់ការឲ្យភ្នាក់ងារទីទៃៗ ទៅស៊ើបរកពេទ្យពូកែៗក្នុងតំបន់ដែលខ្លួនកាន់កាប់, លុះស៊ើបទៅឃើញមាន ក៏បញ្ជូនពេទ្យទាំងនោះទៅថ្វាយព្រះករុណាម្ចាស់ជីវិតនៃនគរបុរីរម្យ តាមព្រះរាជឱង្ការត្រាស់បង្គាប់ ។ ចំណែកឯពួករាស្រ្តអ្នកស្រុកបច្ចន្ដគ្រាម កាលមានពួកអ្នកភ្នាក់ងាររាជការស្រុកទៅស៊ើបរកពេទ្យពូកែ បានឆ្លើយដាក់ទៅលើពេទ្យសំណាងៗ ក៏មកសាលាស្រុក ខាងស្រុកប្រាប់ថា នែពេទ្យសំណាង ! អ្នកផងក្នុងស្រុកនេះនិយាយថាអ្នកឯងចេះផ្សំថ្នាំយ៉ាងចំណាន ចុះឯងដឹងទេ ? ឥឡូវនេះព្រះមហាក្សត្រ ដែលសោយរាជ្យនៅនគរយើងនេះ មានព្រះអាពាធរោគក្អករបេងទ្រង់បានឲ្យពួកពេទ្យនៅទីក្រុងទាំងអម្បាលម៉ានមកព្យាបាលរោគនោះហើយ តែមិនបានធូរស្រាកស្រាន្ដសោះ ទើបទ្រង់ចាត់ព្រះរាជឱង្ការបង្គាប់មកចៅហ្វាយស្រុកគ្រប់ស្រុកក្នុងព្រះនគរ ឲ្យបញ្ជូនពេទ្យក្នុងស្រុកនីមួយៗ ទៅមើលរោគព្រះអង្គ, ហេតុនេះ យើងនឹងបញ្ជូនអ្នកឯងឲ្យទៅមើលព្រះរោគស្ដេចនោះក្នុងកាលឥឡូវនេះ ។ បានឮថា ពេទ្យសំណាងនោះ ក៏កើតរោគក្អករបេងមកយូរឆ្នាំហើយដែរ តែរកថ្នាំមើលដោយខ្លួនឯងមិនជាសោះ កាលបានស្តាប់ពាក្យចៅហ្វាយស្រុកតម្រូវឲ្យទៅមើលរោគស្តេចដូច្នោះ ក៏ភិតភ័យជាខ្លាំង បានអង្វរទៅចៅហ្វាយស្រុកថា សូមលោកមេត្តាកុំបញ្ជូនខ្ញុំព្រះបាទទៅទាន ព្រោះខ្ញុំព្រះបាទគ្មានចេះផ្សំថ្នាំកែរោគបែបនោះទេ ណាមួយខ្ញុំព្រះបាទក៏កើតរោគរបេងនោះដែរ ខ្ញុំបាទនឹងទៅមើលថ្វាយស្តេចដូចម្តេចកើត ។ រីឯចៅហ្វាយស្រុកនោះ ជាអ្នកខ្លាចស្តេចណាស់ ដោយគិតឃើញថា បើមិនបានបញ្ជូនពេទ្យណាមួយទៅថ្វាយ ក្រែងស្តេចយកទោសថា ល្មើសនឹងព្រះរាជឱង្ការ តែនឹងរកពេទ្យដទៃក្នុងស្រុកនោះក្រៅពីពេទ្យសំណាងមិនបាន ទើបពុំព្រមទទួលពាក្យអង្វរ, ទោះបីពេទ្យសំណាងអង្វរយ៉ាងណា ក៏រឹងរឹតសំដែងអំណាចប្រើអាការបង្ខិតបង្ខំជាខ្លាំង ដរាបទាល់តែពេទ្យសំណាងលែងប្រកែក ព្រមទទួលទៅទាំងភិតភ័យ ។ ចៅហ្វាយស្រុកបានចាត់បម្រើម្នាក់ ឲ្យយករទេះ ១ មកនាំពេទ្យសំណាងទៅថ្វាយស្តេចក្នុងពេលនោះភ្លាមឥតមានបង្អែបង្អង់ឡើយ ។ពេទ្យសំណាងជិះរទេះទៅអស់រយៈផ្លូវវែងឆ្ងាយ ក៏បានដល់ភ្នំមួយដែលតាំងនៅពាក់កណ្ដាលផ្លូវ បានដាក់រទេះឈប់រកទឹកផឹកក្បែរជើងភ្នំនោះ ។ ដោយការស្រេកទឹកពន់ពេក, តេជោធាតុក្នុងខ្លួនពេទ្យសំណាងក៏ឆេះដាលរោលរាលជាខ្លាំង ជាហេតុបណ្ដាលឲ្យរោគក្អករឹងរឹតតែខ្លាំងឡើងលើសដើមទៅទៀត ។ ជូនជាពេលនោះ ជារដូវខែប្រាំង សព្វទីភូមិភាគផែនដីក្បែរជើងភ្នំ សឹងតែរីងស្ងួតហួតហែងគោកខះអស់ ពុំមានទឹកដក់នៅបន្ដិចសោះឡើយ ពេទ្យសំណាងដើររកស្ទើរដាច់ខ្យល់ ពុំបានទឹកក្រេបសោះ ដើរទៅៗបានឃើញខ្ទមមួយ ដល់ដើរចូលទៅជិតឃើញមានបុរសស្រ្ដីប្តីប្រពន្ធនៅក្នុងខ្ទមនោះ ឯប្រពន្ធកំពុងលាងបន្លែច្រើនមុខក្នុងផើងមួយ ដោយទឹកបន្ដិចហើយល្ងក់កខួរ ។ ពេទ្យសំណាងនិយាយសុំទឹកថា អឺអ្នក ! មានទឹកទទួលទានទេ មេត្តាឲ្យខ្ញុំសុំទទួលទានបាន ១ ឆ្អែត ។ ស្រ្ដីនោះតបថា ឱលោកអើយ ! ខ្ញុំគ្មានទេ នៅទីនេះក្រទឹកណាស់, ខ្ញុំខំសម្រេងដងអំពីអណ្ដូងខាងត្បូងផ្ទះបានល្មមតែស្លដណ្ដាំ, នៅសល់បន្ដិចបន្ដួច ខ្ញុំយកមកលាងបន្លែនេះអស់ទៅហើយ ។ ពេទ្យសំណាងស្រេកទឹកខះកពេកទ្រាំអត់ពុំបាន ក៏សុំទឹកលាងបន្លែអំពីស្រ្ដីនោះមកផឹក រួចលាម្ចាស់ខ្ទមត្រឡប់មកឡើងជិះរទេះធ្វើដំណើរតទៅមុខទៀត ។ លុះពេទ្យសំណាងជិះរទេះទៅដល់ទីក្រុង ក៏បររទេះចូលទៅតាមថ្នល់ក្នុងក្រុង មើលឃើញថ្នល់ស្អាតៗខ្វាត់ខ្វែងជាក្រឡាចត្រង្គ ឃើញសសរគោមដាក់ចង្កៀងបំភ្លឺវេលាយប់ ភ្លឺរន្ទាលតាមដោយចិញ្ចើមថ្នល់ជាសង្កាត់ៗ ឃើញផ្ទះផ្សារធំៗ ខ្ពស់ៗ ច្រើនជាន់ល្វែងសង់ជាជួរៗតាមសងខាងថ្នល់នីមួយៗ នៅក្នុងផ្ទះផ្សារទាំងនោះ ឃើញសុទ្ធតែជាតិអ្នកនគរបុរីរម្យ បើកលក់ទំនិញគ្រប់មុខ, ទីខ្លះឃើញសួនផ្កា ដាំផ្កាលាយពណ៌ចម្រុះគ្នា វិចិត្រជាក្បាច់ផ្សេងៗគួរឲ្យរមឹលមើល ។ ពេទ្យសំណាងជិះរទេះគន់មើលបណ្ដើរ លុះបរទៅដល់ព្រះបរមរាជវាំង ឃើញកំពែងវែងសន្លឹម ធ្វើអំពីថ្មដ៏ខ្ពស់ព័ទ្ធជុំវិញជា ៤ ជ្រុង នៅជុំវិញកំពែងនោះ មានរោងទងដ៏ល្អវិចិត្រក្បាច់រចនាប្លែកៗ មើលទៅខាងក្នុងឃើញប្រាសាទជាច្រើនខ្ពស់ទទុងៗ ប្រក់សុទ្ធតែក្បឿងពណ៌ភ្លឺចិញ្ចែង កំពូលព្រហ្មបួនមុខ នៅទីក្បែរខាងប្រាសាទមួយៗ មានសួនផ្កាល្អត្រកាល ពេទ្យសំណាងឃើញហើយនឹកអស្ចារ្យស្ងើចស្ញប់ស្ញែង ខ្លាចឫទ្ធានុភាពស្តេចផែនដីដែលរៀបចំទីក្រុង និងព្រះរាជវាំងឲ្យរុងរឿងនេះជាអនេកកប្បការ ។ កាលពេទ្យសំណាងចុះពីរទេះ ដើរចូលទៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង បានឃើញពួកពេទ្យដែលមកអំពីស្រុកក្រៅ កំពុងតែផ្សំឱសថថ្វាយស្ដេច តែស្ដេចសោយថ្នាំទាំងនោះទៅក៏ពុំបានជាព្រះរោគឡើយ ។ ក្នុងកាលមុននឹងចូលទៅគាល់ស្តេច ពេទ្យសំណាងព្រួយចិត្ត ឆ្លេឆ្លាគំនិតជាខ្លាំងណាស់ ដោយការស្រាវជ្រាវនឹករកថ្នាំនឹងយកមកប្រកបផ្សំថ្វាយស្ដេច ដើម្បីដោះ ទាល់ខ្លួន ព្រោះកាលចេញពីផ្ទះមកគ្មានដោយជាប់ថ្នាំបន្ដិចបន្ដួចមកផងទេ, ដើរបណ្ដើរនឹករកថ្នាំបណ្ដើរ, កំពុងតែដើរគិតៗ ស្រាប់តែភ្ញាក់ក្នុងចិត្តថា "យី ! អញមកតាមផ្លូវមិនបានពិនិត្យមើលរោគខ្លួនឯងផងសោះ ឥឡូវនេះ ក្នុងខ្លួនអញដូចជាបានធូរច្រើនណាស់ បាត់ក្អក បាត់ក្ដៅស្ទេញអស់ហើយ, ប្រហែលរោគក្នុងរូបអញនេះបានសះស្បើយដោយសារផឹកទឹកលាងបន្លែ ដែលសុំពីស្រីនៅជើងភ្នំនោះទេដឹង ? អញគួរមើលថ្វាយស្តេចតាមទំនងនេះចុះ" លុះគិតឃើញដូច្នេះហើយ ក៏ឲ្យគេនាំខ្លួនចូលទៅក្រាបបង្គំគាល់ស្ដេចៗ ទ្រង់មានព្រះរាជឱង្ការសួរថា "ពេទ្យសំណាង ! អ្នកឯងអាចមើលរោគយើងជាទេ ? បើមើលជា, យើងនឹងឲ្យរង្វាន់ជាច្រើន" ។ ពេទ្យសំណាងក្រាបទូលបង្គំទូលថា "សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស!ទូលបង្គំសូមមើលថ្វាយតាមបន្ទាល់តែ សូមទ្រង់ព្រះរាជទានបន្ទប់មួយដ៏ស្ងាត់និងមនុស្សបម្រើពីរនាក់ដើម្បី នឹងបានចាត់ចែងឱសថថ្វាយ" ។ ស្ដេចទ្រង់បានប្រទានតាមពាក្យសុំរបស់ពេទ្យសំណាងៗ បានហៅអ្នកបម្រើទាំងពីរ នាក់នោះឲ្យចូលទៅក្នុងបន្ទប់ ហើយបង្គាប់ឲ្យទៅរកបេះស្លឹក ផ្លែឈើ មើមឈើដែលគេស្លបរិភោគបានបន្ដិចៗ គ្រប់មុខអំពីស្រុកស្រែមកឲ្យ, កាលបានហើយ ក៏យកចូលទៅក្នុងបន្ទប់នោះ ហើយយកទឹកលាងក្នុងចានដែកមួយ ធ្វើទំនងឲ្យដូចស្រីលាងបន្លែដែលខ្លួនឃើញ រួចយកទឹកនោះទៅត្រងដោយសំពត់សស្អាត ហើយចាក់ទៅក្នុងកែវមួយនាំយកទៅថ្វាយស្ដេចៗ សោយទឹកឱសថអស់ ១ កែវនោះ ព្រះអាពាធក៏បានធូរសះស្បើយចាកព្រះអង្គ ។ ព្រះមហាក្សត្រាធិរាជ កាលបានជាព្រះរោគហើយ ទ្រង់សោមនស្សរីករាយ សប្បាយក្នុងព្រះរាជហឫទ័យជាខ្លាំង ទ្រង់បានធ្វើបដិការតបគុណពេទ្យសំណាង ឲ្យសមគួរដល់កិច្ចដែលគេបានស្រង់ជីវិតព្រះអង្គ គឺទ្រង់ប្រទានស្រីស្នំម្នាក់ឈ្មោះ សុគន្ធ អាយុ ១៨ ឆ្នាំ ដែលមានរូបឆោមល្អឆើត មានពូជពង្សខ្ពង់ខ្ពស់ឲ្យជាភរិយា, ទ្រង់ប្រទានខ្ញុំប្រុសខ្ញុំស្រីច្រើននាក់ និងមាសប្រាក់ច្រើនពាន់ ព្រមទាំងផ្ទះមួយដ៏មានប្រដាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងនោះគ្រប់គ្រាន់ ហើយទ្រង់ប្រទានយសសក្ដិខ្ពង់ខ្ពស់ ទីងារជាឧកញ៉ាសំណាងមានភ័ព្វ ។ ពេទ្យសំណាង កាលបានទទួលព្រះរាជអំណោយដ៏ប្រសើរយ៉ាងនេះហើយ ក៏មានចិត្តត្រេកអរមហិមា បាននៅរួមវាសនាជាមួយនឹងនាងសុគន្ធជាសុខសប្បាយ ថ្ងៃក្រោយមកបានប្រើគេឲ្យទៅនាំមាតាយកមកនៅជាមួយឯទីក្រុងវិញ ។ តាំងពីថ្ងៃដែលព្រះរាជាទ្រង់សះស្បើយព្រះរោគ, កិត្តិសព្ទដ៏ពីរោះក៏លាន់ឮខ្ចរខ្ចាយពេញទាំងនគរថា ពេទ្យសំណាងមើលស្តេចជា។ មនុស្សទាំងឡាយជាអ្នកមានទុក្ខធុរៈដោយរោគផ្សេងៗ បាននាំគ្នាចូលទៅសុំជាវថ្នាំលោកសំណាងរាល់ថ្ងៃ ។ ឱសថណាដែលលោកសំណាងផ្សំឲ្យ ឱសថនោះពូកែស័ក្ដិសិទ្ធិអាចរម្ងាប់រោគបានដូចចិត្ត ។ លោកសំណាងបានជួបសេចក្ដីសុខបន្ដិចម្តងៗ តាំងពីថ្ងៃចេញលក់ថ្នាំ,រហូតមកដល់មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះជាពេទ្យវិសេសរឹងរឹតមានសេចក្ដីសុខដ៏ធំទូលាយថែមទៀត គួរឲ្យអស្ចារ្យនឹងបុណ្យលោកដ៏ក្រៃលែង ។
រឿងដែលដំណាលមកនេះ បំភ្លឺបានទាំងពីរផ្លូវ គឺទាំងផ្លូវលោក និងផ្លូវធម៌ ដូចមានសេចក្ដីរួមជាពាក្យកាព្យតទៅនេះ ៖
បុណ្យភ័ព្វកំណប់ពីព្រេងនាយ តែងឲ្យពណ្ណរាយនាលោកិយ
ដល់ជនជាប្រុសឬជាស្រី ដែលខំឃ្មាតខ្មីកសាងទុក ។
ឃើញទេលោកសំណាងមានភ័ព្វ ល្បីឈ្មោះមានទ្រព្យគេរាប់មុខ
ផ្សំថ្នាំស័ក្តិសិទ្ធិឥតមានទុក្ខ នេះគឺសាងសុខទុកពីមុន ។
មួយទៀតរឿងនេះសឲ្យយល់ ថាកុំឲ្យវល់ព្រោះគ្មានទុន
ប្រឹងតែធ្វើការកុំស្ករស្កុន សុខសាន្ដទ្វេគុណគង់កើតមាន។
ហេតុនេះអស់សាធុជនអើយ បើក្ដីក្រគ្របហើយត្រូវរិះធ្យាន
ប្រឹងប្រកបការឲ្យកើតបាន ដូចពេទ្យចំណាននេះអឺអឺយ ។
ចប់រឿងព្រេង ពេទ្យសំណាង
* * *
កាលពីព្រេងនាយមានមហាក្សត្រមួយព្រះអង្គព្រះនាមមិនប្រាកដ មានកាលថ្ងៃមួយមហាក្សត្រស្ដេចទ្រង់ បើកសំពៅមួយព្រះអគ្គមហេសីទ្រង់គង់សំពៅមួយ លុះបើកសំដៅដល់បឹងធំខ្យល់បក់ខ្លាំងបោកក្រឡាប់លិចសំពៅព្រះអគ្គមហេសី ហើយព្រះអង្គទ្រង់គង់សំពៅខាងក្រោយ បានទតព្រះនេត្រទៅឃើញសំពៅព្រះអគ្គមហេសីខ្យល់បោកក្រឡាប់ ព្រះរាជាស្ដេចទ្រង់លើកបាំងព្រះនេត្រមើលបញ្ជាក់ទើបទ្រង់ជ្រាបច្បាស់ ថា សំពៅព្រះអគ្គមហេសីខ្យល់បោកបក់សំពៅលិចស្លាប់ ព្រះរាជាក៏ភ្លេចភ្លាំងស្មារតី ដៃដែលកាន់ជើងគោកសំពៅក៏នៅតែបាំងជាប់នឹងព្រះនេត្រ សំពៅក៏ទៅតាមរលកបោកបក់ក្រឡាប់ស្លាប់ព្រះរាជាក្នុងគ្រានោះដែរ ។ ឯចំណែកត្រង់កន្លែងសំពៅព្រះរាជាលិច ប្រមាណជា ៣០ ឬ ៤០ ឆ្នាំ ដីដុះប៉ុនតួសំពៅត្រង់នោះ អ្នកស្រុកសន្មតហៅថា សំពៅលិច ដីរាបដល់សព្វថ្ងៃនេះ ត្រង់ព្រះរាជាលើកដៃបាំង គេហៅថា កោះបាំងដៃ ត្រង់សំពៅព្រះអគ្គមហេសីកឿងហៅថា កោះជ្រួយថ្ម ដល់ត្រង់កន្លែងសំពៅព្រះអគ្គមហេសីលិច ត្រង់កន្លែងនោះយូរឆ្នាំប្រហែល ៣០ ឬ៤០ ឆ្នាំ ដីដុះជាកូនកោះ ទំហំប្រហែល ៥ ម៉ែត្រ ៤ ជ្រុង កាលដែលសំពៅលិចប្រហែល ៣ ឆ្នាំ ឃើញមានត្រកៀតពួកអណ្ដែក មានស្លឹកគ្របពីលើត្រង់កន្លែងសំពៅលិច វេលាណាទឹកពេញពោរខ្ពស់ឡើង ត្រកៀតកំប្លោកក៏អណ្ដែតខ្ពស់ឡើង រដូវទឹកស្រក ត្រកៀតក៏ស្រកតាមទឹក ស្ថិតនៅកន្លែង ដដែលវិញ ប្រហែល ៣០ ឬ ៤០ ឆ្នាំ ទើបដីដុះជាកោះឡើង ឯត្រង់កន្លែងនោះដីដុះមានសណ្ឋានតាមរាងសំពៅដែលលិច ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបឹងនោះមានគេថែរក្សាការពារ មិនឲ្យអ្នកស្រុកជិតឆ្ងាយចុះនេសាទកម្មក្នុងបឹងនោះទេ លុះដល់ខែផល្គុន ឬខែចេត្រ ទើបគេហ៊ានចុះនេសាទកម្មក្នុងបឹងនោះ ទាំងទ្រូ ទាំងមងសំណាញ់ ឆ្នុក លប ព្រួល ជាដើម ។ បើកាលណាយកព្រួលទៅរាំងទុកមួយយប់ ព្រឹកឡើងព្រួលអណ្ដែត បើបង់សំណាញ់ទៅក្នុងទឹកឡើងដាច់សំណាញ់ ពួកនេសាទកម្មធ្វើអស់តម្រិះគ្មានបានមច្ឆាជាតិ គឺត្រីក្នុងបឹងនោះមួយសោះឡើយ ហើយមានខ្លះឈឺក្អួតចង្អោរ ខ្លះទៀតឈឺក្ដៅផ្សេងៗ ។ល។ ដោយមានសេចក្ដីភិតភ័យជាខ្លាំងគ្រប់គ្នា ខ្លះក៏បន់ស្រន់តាមទំនៀមផ្សេងៗ ស្រាប់តែខ្មោចចូលនៅសង្វៀន ឡើងច្រៀងរាំជាក្បាច់ថា អ្នកទាំងពួងទៅនេសាទក្នុងទីទឹករបស់យើង មិនសុំយើងៗ នៅថែក្សាទីទឹកនេះយូរហើយ គេសួរទៅអស់លោកនៅត្រង់កន្លែងណា ឆ្លើយថា យើងនៅត្រង់កន្លែងកោះសំពៅលិច យើងជាស្រី អ្នកដែលសួរនាំ សូមអស់លោកកុំប្រកែប្រកាន់មនុស្សលោក សូមឲ្យជាគ្រប់គ្នាទៅ កាលពីដើមយើងមិនដឹងទីទឹកនោះលោកយាយនៅថែរក្សា ឥឡូវមនុស្សលោកដឹងហើយ លោកយាយថា អើបើគាល់យើងហើយ ត្រូវធ្វើតាមបង្គាប់យើងឲ្យបានគ្រប់គ្នា ក៏ទទួលតាមបង្គាប់ដូចតទៅនេះ ត្រូវសង់រោងប្រក់ក្បឿងត្រង់កណ្ដាលកោះ រោងនោះមានសសរបួន ក្នុងសសរមួយៗ មានប្រវែង ១២ ម៉ែត្រ សង់រួចឲ្យរៀបស្លាធម៌ ១ គូ បាយសី ១ គូ ទៀន ៥ ធូប ៥ ក្បាលជ្រូក ១ បង្អែម បាយសម្ល ភ្លេងខ្មែរ ១ វង់ ។ ដែលបានធ្វើតាមសព្វគ្រប់ តាមបង្គាប់លោកយាយនោះ ជំងឺដែលយាយីទាំងប៉ុន្មានក៏បានស្បើយគ្រប់ៗ គ្នា ។ ដល់រដូវខែផល្គុន ឬខែចេត្រកាលណា មុននឹងចុះនេសាទកម្មក្នុងបឹង ត្រូវរៀបស្លាធម៌ បាយសី ក្បាលជ្រូក លេងភ្លេងខ្មែរឲ្យឱឡារិក រៀបពិធីធ្វើបុណ្យលេងភ្លេងខ្មែរឲ្យបានសព្វគ្រប់ ទើបមេសង្វៀនសុំទីទឹកនេសាទកម្មមច្ឆាជាតិ ហើយគេនាំគ្នាចុះនេសាទកម្ម គឺទាំងព្រួល មង អញ្ចង សំណាញ់ លប ទ្រូ ។ល។ នឹងបានដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា ក៏បានសេចក្ដីសុខសប្បាយគ្រប់ៗគ្នា ។ ម្យ៉ាងទៀតអ្នកដែលមានដំណើរតាមជើងទឹក បើឆ្លងកាត់តាមបឹងនោះ ពុំនឹកឈ្មោះលោកយាយទៅមុនទេ នឹងមានសេចក្ដីអន្តរាយ ខ្យល់ព្យុះលិចទូក ឬវង្វេងផ្លូវដោយសេចក្ដីភិតភ័យផ្សេងៗ អ្នកទៅបន់ជិតឆ្ងាយសព្វថ្ងៃ មានសេចក្ដីកោតខ្លាចលោកយាយគ្រប់ៗគ្នា ។ កោះលោកយាយ អ្នកស្រុកឃើញមានលលាដ៍ក្បាលមនុស្សប៉ុនតួបាត្រជាច្រើន សព្វថ្ងៃនេះតាមចាស់ៗព្រឹទ្ធាចារ្យបានតំណាលតៗគ្នាមកថា កាលអំពីដើមឡើយ មានបុរសម្នាក់ជាអ្នកកម្សត់ ពេលធ្វើទានម្ដងៗ រកចាន ថាស តុ នឹងដាក់រៀបប្រគេនចង្ហាន់លោកឆាន់ដោយវេទនា លុះវេលាថ្ងៃមួយ ស្រាប់តែលោកយាយចាស់ស្លៀកពាក់ស្អាត ទៅនិយាយប្រាប់អ្នកកម្សត់ថា បើមានអាសន្នធ្វើបុណ្យខ្វះចាន ថាស តុ ផើង ទៅសុំខ្ចីលោកយាយចុះ កន្លែងនៅត្រង់រូងកោះសំពៅលិច មុននឹងទៅខ្ចីធ្វើស្លាធម៌ ១ គូ សុំខ្ចីទុកមួយយប់ ព្រឹកឡើងទៅយកចុះ អ្នកកម្សត់បានធ្វើស្លាធម៌ ១ គូ ទៅសុំខ្ចីទុក ១ យប់ ដូចពាក្យលោកយាយបង្គាប់ លុះដល់ព្រឹកឡើងអ្នក កម្សត់ទៅឃើញ ចាន ថាស តុ ផើង នៅមុខរោង ជញ្ជូនយកទៅផ្ទះដើម្បីប្រើប្រាស់ក្នុងវេលាធ្វើបុណ្យ វេលាធ្វើបុណ្យឆ្លងហើយចប់ ក៏រៀបចំលាងជូតយ៉ាងស្អាត ជញ្ជូនយកមករៀបដាក់ខាងមុខរោង ហើយអុជទៀននិយាយដល់ឈ្មោះលោកយាយថា ចាន ថាស តុ ផើង យកមកថ្វាយគ្រប់ចំនួនវិញដដែល សូមលោកយាយពិនិត្យឲ្យសព្វគ្រប់ចុះ ហើយត្រឡប់វិលដល់ផ្ទះកាលណា អ្នកតំបន់ជិតខាងក៏ឆោឡោយ៉ាងឱឡារិក ដោយសេចក្ដីជឿជាក់ពិតៗ អ្នកទាំងនោះក៏មានសញ្ញាកត់ទុក នៅថ្ងៃក្រោយជាវេលាមានអាសន្ននឹងធ្វើតាមរបៀបយ៉ាងនេះជាពុំខាន ដល់ថ្ងៃក្រោយៗ មានអ្នកត្រូវការធ្វើបុណ្យ ក៏ធ្វើស្លាធម៌ ១ គូ ទៅសុំខ្ចីដូចគ្នានឹងអ្នកមុន ក៏បានដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា ។ក្នុងបឹងធំនោះ បើក្រឡេកមើលទៅឃើញស្រមោលទឹករលកដោយដុំៗ កោះលោកយាយ នៅចំពាក់កណ្ដាលអាស្រមខ្ពស់ទ្រនុងកណ្ដាល កោះនោះទទឹងបណ្ដោយឆ្ងាយអនេកលន្លុងលន្លោចវាលអស្ចារ្យ រដូវប្រាំងរដូវវស្សាគង្គាកាលណា គ្មានស្រកស្រុត មច្ឆាតូចធំច្រើនកុះករ រហឹម ធារពុំដែលរឹង មច្ឆា បក្សា និងបក្សី ពឹងពាក់អាស្រ័យជាអាហារ ។ មានទំនៀមម្យ៉ាងឡើងថា ក្នុងបឹងនោះ អ្នកស្រុកមានសេចក្ដី ហាម ឃាត់ អស់ពពួកអ្នកតំបន់ជិតឆ្ងាយដែលមានដំណើរឆ្លងកាត់បឹងនោះមុននឹងឆ្លងត្រូវនឹកដល់ឈ្មោះលោកយាយជាមុន ទើបឆ្លងកាត់បឹង នោះបាន បើពុំបាននឹកឈ្មោះលោកយាយទេ នឹងខ្យល់ព្យុះចុះអ័ព្វងងឹត រលកបោកក្រឡាប់លិចទូកស្លាប់ជាច្រើន ។ បើពុំនោះសោតទៅជាវង្វេងរកកោះរកត្រើយពុំឃើញក្នុងបឹងនោះ សព្វថ្ងៃអ្នកស្រុកនិយមជឿជាក់ទុកជាទំនៀមទម្លាប់ធ្វើតៗគ្នាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
កាលណោះ មានមហាសេដ្ឋីម្នាក់ពោះម៉ាយ បានរៀបការជាលើកទីពីរជាមួយនឹងស្រីម្នាក់ដ៏ល្អឯកធ្វើជាភរិយា ។ នាងនោះមានកូនស្រីពីរនាក់មានមុខដូចគ្នាបេះបិទ ។ ចំណែកលោកសេដ្ឋីមានកូនស្រីដើមម្នាក់ ដែលមានលក្ខណៈសុភាពរាបសារ ហើយស្រឡាញ់ម្ដាយចុងដូចជាម្ដាយខ្លួនបង្កើត ។ ប៉ុន្តែ នាងម្ដាយចុងដែលជាអសប្បុរស ក៏តែងច្រណែនធ្វើបាបនាងកូនដើមជាអនេក ។ ហើយបានដាក់កម្រិតឲ្យបំពេញមុខការគ្រប់ជំពូកនៅក្នុងផ្ទះ គឺឲ្យជូតក្ដារ លាងចាន បោកអ៊ុតខោអាវ ជូតសំអាតបន្ទាប់ខ្លួន និងកូនសំណព្វទាំងពីរ ហើយចាត់ឲ្យនាងដេកនៅតែក្នុងជង្រុកលើចំបើងដ៏ស្កៀបរមាស់ ។ នាងកញ្ញានេះមានទុក្ខគ្រាំគ្រាក្នុងខ្លួនតែឯកឯង នាងពុំហានជម្រាបលោកបិតា ឡើយ ដោយមានសេចក្ដីកោតក្រែងដល់ម្ដាយចុង ។ ពេលធ្វើការ នាងកញ្ញាតែងនៅពួនធ្វើតែម្នាក់ឯងក្នុងផ្ទះបាយ ។ ហេតុដូច្នោះហើយ ទើបនាងបុត្រីច្បងបានសន្មតហៅចំអកថា នាងកញ្ជះចង្រ្កាន ។ ប៉ុន្តែនាងបន្ទាប់ហៅថា នាងនាយចង្រ្កាន ។ ពិតមែនតែនាងមានសម្លៀកបំពាក់ពុំគប្បី គង់នាងនៅល្អឆើតជាងបងជាបុត្រីម្ដាយចុងទាំងពីរ ។
សម័យមួយ ព្រះរាជបុត្រព្រះចៅសោយរាជ្យ បានប្រកាសអញ្ជើញអស់ពពួកកញ្ញាទាំងឡាយដែលជាបុត្រីមហាសេដ្ឋី និងនាម៉ឺនធំតូចទាំងឡាយចូលមករាំកម្សាន្តនៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់ ។ នាងកញ្ញាបុត្រីចុងរបស់មហាសេដ្ឋីក៏ត្រូវគេអញ្ជើញទៅដែរ ព្រោះនាងទាំងពីរនេះ មានឈ្មោះល្បីឯកក្នុងនគរ ។ នាងទាំងពីរក៏បានប្រុងប្រៀបសម្លៀកបំពាក់យ៉ាងល្អទុកជាមុនស្រេច ។ លំដាប់នោះហើយ ដែលនាងនាយចង្រ្កានត្រូវទទួលងារអ៊ុតសំអាតសម្លៀកបំពាក់ឲ្យបង ។ មាតាបានប្រើឲ្យគេអញ្ជើញជាងមកកាត់បូរសក់ឲ្យបុត្រីទាំងពីរ និងតែងខ្លួនតាមសម័យ ។ ពេលនោះបងទាំងពីរក៏បានប្រាប់សេចក្ដីអំពាវនាវរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ ដល់នាងនាយចង្រ្កាន ហើយក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យនាងកាត់សក់កន្ទ្រើងនោះចោលចេញជា មួយផង ។ កំពុងកាត់ នាងបងទាំងពីរក៏និយាយចំអកទៅថា "យើមេនាយចង្រ្កាន តែងខ្លួនទៅព្រះរាជដំណាក់មហោស្រពដែរ ! ហ៎ យ៉ាងណាទៅ បើគេឃើញស្រីកញ្ជះចង្រ្កាន មកច្របូកក្នុងហ្វូងអ្នកមានមុខមាត់ធំៗយ៉ាងនេះ !” ។ នាងនាយចង្រ្កាននឹកខ្មាសសំដីបងណាស់ ប៉ុន្តែនាងពុំមានតបដោយកំហឹងសោះ នាងគ្រាន់តែអង្វរថា "សូមបងកុំចំអកឲ្យខ្ញុំ" តែប៉ុណ្ណេះ ។ នាងទាំងពីរដោយសេចក្ដីអំនួតដ៏ក្រៃលែង ក៏ភ្លេចភ្លាំងអាហារម្ហូបចំណីអស់ពីរថ្ងៃ ។ រាល់ពេល គេឃើញនាងទាំងពីរអង្គុយឆ្លុះកញ្ចក់មួយម្នាក់តាក់តែងខ្លួន ។ ដល់កាលបរិច្ឆេទ នាងទាំងពីរក៏បានបណ្ដើរគ្នាយ៉ាងប្រិមប្រិយទៅទីប្រជុំនោះ ចំណែកនាងនាយចង្រ្កានដែលមានសេច- ក្ដីអន្ទះអន្ទែងចង់ទៅជាខ្លាំង ក៏ខំដើរតាមមើលបងរហូតដល់ផុតកន្ទុយភ្នែក ។ មានចំណង់ណាស់ នាងក៏ទៅជាស្រែកយំ នឹកតូចចិត្តតែខ្លួនឯង ។ មួយរំពេចស្រាប់តែមានស្រីម្នាក់រូបរាងស្អាតចេញខ្លួនមកបង្ហាញនាង សួរ អំពីដំណើរដែលនាងយំនោះ ។ នាងកញ្ញាពុំបានប្រាប់ ហើយរឹងរឹតតែយំស្រណោះស្រណោកជាខ្លាំង ។ ដោយអំណាចចិន្តាទិព្វរបស់នាងទេពធីតា ដែលជាម្តាយចិញ្ចឹមរបស់នាងនាយចង្រ្កាន ធីតាយល់ហេតុពិតថា នាងកញ្ញាមានចំណង់ទៅលេងទីប្រជុំនឹងគេ ។ ទើបនាងនិយាយលួងលោមថា "អើកូនស្រីម្ដាយ នាងច្បាស់ជាចង់ទៅកម្សាន្តជាមួយគេហើយ ! ឯងនេះកុំស្មានថាគ្មានសំណាងឲ្យសោះ កុំយំចាំម្ដាយបើកឲ្យទៅ"។ តមក នាងទេពធីតាក៏នាំនាងនាយចង្រ្កានចូលទៅក្នុងបន្ទប់ ហើយស្រដីទៅថា "ចូរកូនស្រីចូលទៅក្នុងសួនច្បារបេះផ្លែក្រូចមួយយកមកឲ្យម្ដាយ" ។ នាងនាយចង្រ្កានមានអំណរពេក ក៏ចុះទៅរកបេះផ្លែក្រូចបានមួយយ៉ាងទុំរលោងមកជូននាងទេពធីតា ដោយគិតក្នុងចិត្តថា តើផ្លែក្រូចនោះនឹងធ្វើយ៉ាងណាទៅឲ្យខ្លួនបានទៅទីប្រជុំនឹងគេនោះ ។ នាងទេពធីតាទទួលផ្លែក្រូចពីដៃបុត្រីចិញ្ចឹមហើយ ក៏បកយកសាច់ចោលចេញអស់ ទើបទាញចង្កឹះទិព្វវាយចង្អុលសែកអាគម ។ មួយរំពេចសំបកក្រូចក៏ប្រែភេទទៅជាតួរទេះទូរមួយយ៉ាងថ្មីស្រឡាង ។ តមកនាងទេពធីតាក៏ចូលទៅលើក ហឹបតូចមួយ ហើយមានកណ្ដុរ ៦ ។ ធីតាប្រាប់ឲ្យបុត្រីបើកគម្របបង្ហើបឲ្យចេញម្ដងមួយៗ ទើបយកចង្កឹះទិព្វវាយលើខ្នងកណ្ដុរឲ្យប្រែភេទទៅជាសេះយ៉ាងធំធាត់ទាំង ៦ សម្រាប់ អូសរទេះ ។ បានដូច្នោះហើយ នាងកញ្ញាក៏ស្រដីទៅធីតាជាមាតាចិញ្ចឹមថា "ចាំខ្ញុំទៅរកចាប់កណ្ដុរប្រែងមួយមកជូន ដើម្បីសែកឲ្យបានជាអ្នកបររទេះ !”។ នាងទេពធីតាមានអំណរណាស់ក៏តបថា "អើប្រពៃណាស់កូនស្រី ឯងទៅរកចាប់ យកឲ្យឆាប់មក" ។ នាងនាយចង្រ្កានក៏បានទៅយកទ្រុងអង្គប់កណ្ដុរប្រែងមួយ ដែលមានកណ្ដុរបីនៅក្នុងនោះ មកឲ្យមាតាទេពរើសយកមួយមកសែកឲ្យទៅជាអ្នកបររទេះម្នាក់យ៉ាងចំណាន ។ ហើយនាងធីតាបង្គាប់ទៅបុត្រីទៀតថា"ចូរកូនរត់ទៅក្នុងសួនច្បារឯងនឹងបានប្រទះឃើញបង្គួយប្រាំមួយនៅជើងរបង ចូរឯងចាប់យកមកឲ្យឆាប់" នាងកញ្ញាស្ទុះរត់ទៅរកឃើញហើយក៏ចាប់យកមកជូនមាតា ហើយ សែកមួយរំពេចឲ្យទៅជាអ្នកបម្រើទាំង ៦ យ៉ាងរម្យទម ។ ស្រេចហើយ នាងទេពធីតាប្រាប់ទៅបុត្រីថា "ឥឡូវបានហើយ ចូរ កូនទៅលេងនឹងគេចុះ" ។នាងបុត្រីស្រីដីថា"អ្នកម៉ែឲ្យកូនទៅទាំងកខ្វក់ យ៉ាងនេះ" ។ ថាដូច្នោះភ្លាម នាងទេពធីតាក៏យកចង្កឹះទិព្វពាល់ទៅលើខ្លួននាង ។ មួយរំពេច សម្លៀកបំពាក់ចាស់ក៏ប្រែភេទជាថ្មី ហើយអង្គនាងក៏ស្រោចស្រពទៅដោយគ្រឿងអលង្ការមាន ខ្សែក ខ្សែដៃ មាស ពេជ្រចិញ្ជៀនភ្លឺចិញ្ចាច ។ ធីតាហុចស្បែកជើងកែវមួយគូឲ្យបុត្រីពាក់ ហើយ ផ្ដាំផ្ដាច់ថា "ចូរកូនកុំនៅឲ្យហួសដល់អធ្រាត្រ បើកូនមិនត្រឡប់មកឲ្យទាន់ពេលវិញទេ រទេះនោះមុខជាទៅជាសំបកក្រូច សេះទៅជាកណ្ដុរ បម្រើទៅជាបង្គួយ ហើយសម្លៀកបំពាក់ថ្មី ក៏ទៅជាចាស់ដូចដើមវិញ" ។ នាងបុត្រីទទួលពាក្យនាងទេពធីតាថា នឹងវិលមកឲ្យទាន់ពេលវេលាដូចបណ្ដាំ ។ ដល់ក្នុងព្រះរាជដំណាក់ អ្នកផងបានឲ្យដំណឹងដល់ព្រះអង្គម្ចាស់ថា មានព្រះនាងក្សត្រីម្នាក់ជិះរទេះទូរចូលមកដល់ហើយ ។ ឮដូច្នោះព្រះអង្គម្ចាស់ក៏យាងចេញមកទទួល ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ទ្រង់ហុចដៃទទួលនាងឲ្យចុះមកដី ហើយទ្រង់អញ្ជើញចូលទៅក្នុងមន្ទីរកម្សាន្ដ ។ មួយរំពេច សូរសម្លេងភ្លេងក៏ស្ងាត់ស្ងៀម ។ គេឮតែសូរមាត់សរសើរគ្រប់ៗគ្នា ចំពោះសេចក្ដីល្អឆើតរបស់នាងនាយចង្រ្កានដាច់គេឯង ។ កុំថាឡើយដល់ទៅព្រះរាជា ដែលទ្រង់ជរាទៅហើយនោះ ក៏គង់តែទ្រង់គយគន់ទតរំពៃមកលើរូបនាង ហើយទ្រង់សរសើរចំពោះភក្រ្តព្រះអគ្គមហេសីថា ទ្រង់តាំងពីឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិមកពុំដែលបានប្រទះឃើញកញ្ញាស្រស់ល្អឆើតយ៉ាងនេះសោះ។ ស្រីៗទាំងអស់ខំផ្អៀងផ្អងគយគន់សម្លៀក បំពាក់ប្លែករបស់នាងពុំដាក់ភ្នែកសោះ ខ្លះខំចំណាំគំរូ ដើម្បីនឹងជួលជាងដៃឯកឲ្យកាត់តាម នៅពេលដែលត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ បានអញ្ជើញឲ្យនាងអង្គុយនៅកន្លែងដ៏ឧត្តម ហើយក៏ទ្រង់អញ្ជើញឲ្យក្រោកឡើងរាំជាមួយព្រះអង្គ ។ ភ្លឹកនឹងអង្គនាង ព្រះអង្គម្ចាស់ភ្លេចទាំងសោយចំណីផ្សេងៗ ដែលគេលើកយកមកថ្វាយ ។ នាងកញ្ញាក៏បានក្រោកដើរទៅជិតបងស្រីទាំងពីរ ដែលភាំងពុំស្គាល់នាងដល់បន្តិចសោះ ហើយគំនាប់ទទួលសេចក្ដីរាក់ទាក់យ៉ាងស្និទ្ធស្នាល ។ បន្តិចមកនាឡិកាចង្អុលម៉ោង ១១ សែសិបប្រាំនាទី នាងកញ្ញាគំនាប់លាភៀវទាំងអស់ ព្រមទាំងថ្វាយបង្គំលាព្រះរាជាវិលត្រឡប់មកផ្ទះវិញ តាមបណ្ដាំនាងមាតាទេព ។ ដល់ផ្ទះហើយ នាងក៏ចូលទៅសំពះអរគុណមាតាទេព ។ នាងបានរ៉ាយរ៉ាប់ប្រាប់អំពីដំណើររបស់នាង និងសេចក្ដីឆ្ងល់របស់អ្នកទាំងអស់ ។ នាងជម្រាបមាតាទេពថា ព្រះអង្គម្ចាស់សូមអញ្ជើញនាងទៅកម្សាន្តនៅថ្ងៃស្អែកទៀត។ កំពុងតែនិយាយស្រាប់តែឮសូរមាត់បងស្រីមកគោះទ្វារហៅ ។ នាងនាយចង្រ្កានស្ទុះចេញទៅទទួលបងដោយធ្វើជាស្ងាបហើយយក ដៃឈ្លីភ្នែក មានសញ្ញាដូចជាទើបនឹងក្រោកពីដេកសើងមម៉ើងដូច្នោះ ។ មួយរំពេច បងស្រីម្នាក់អួតទៅនាងថា "នាយចង្រ្កានអើយ ! បើឯងទៅមន្ទីរសំណាក់ផង ប្រហែលជាឯងនឹកប្លែកអស្ចារ្យដូចបងជាពុំខាន ព្រោះមានព្រះនាងក្សត្រីកញ្ញាម្នាក់រូបល្អឆើតរកស្រីក្រមុំប្រៀបគ្មាន ហើយចេះគួរសមសុភាពរាបសារ ទាំងបានគួរសមចែកផ្លែក្រូចដល់យើងទាំងពីរស៊ីផង យ៉ាងស្និទ្ធស្នាលគ្មានឆ្មើងទេ នាងនាយចង្រ្កានក៏ធ្វើជាសួរឈ្មោះព្រះនាងក្សត្រីនោះ" ។ ប៉ុន្តែបងទាំងពីរតបមកវិញថា គេពុំដែលឃើញព្រះនាងនោះសោះជាអង្វែងមកហើយ ព្រះអង្គម្ចាស់ទ្រង់សព្វព្រះហឫទ័យ ភ្លេចទាំងក្រយាស្ងោយ ទន់ដៃជើងអស់ ។ នាងនាយចង្រ្កានធ្វើជាសើចតបទៅវិញថា "យី ! ល្អណាស់ហ្ន៎ ! ធ្វើម៉េចទៅឲ្យខ្ញុំបានឃើញផង ឱ ! បើដូច្នោះ សូមបងមេត្តាឲ្យខ្ញុំខ្ចីអាវចាស់ពណ៌លឿងមួយមក" ។ នាងបងស្រដីពេបជ្រាយទៅថា ហ៎ ! អីក៏គ្រាន់បើម្ល៉េះមីកញ្ជះចង្រ្កាន ឯងស្មានថាអញភ្លើនឹងឲ្យឯងខ្ចីផ្តេសផ្ដាសយ៉ាងនេះឬ " ។ ស្អែកឡើង នាងកញ្ញាទាំងពីរបានតែងខ្លួនទៅមន្ទីរប្រជុំកម្សាន្តទៀត ។ ចំណែកនាងនាយចង្រ្កានក៏បានស្លៀកពាក់យ៉ាងល្អលើសលុបជាងថ្ងៃមុន ឡើងជិះរទេះសេះដដែលបរចេញទៅ ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ពេញទៅដោយសេចក្ដីត្រេកត្រអាល ក៏បានមកអង្គុយជិតប្រកៀក ពិភាក្សានឹងនាងនាយចង្រ្កានក្សត្រីយ៉ាងស្និទ្ធស្នាល សប្បាយហួសប្រមាណ នាងកញ្ញាភ្លេចពាក្យបណ្ដាំមាតាទេព ។ លុះនាឡិកាវាយម៉ោង ១២ គត់ នាងស្មានតែម៉ោង ១១ ប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែមួយរំពេចមក ស្រាប់តែនាងក្រោកឈរ ឡើងសំពះគំនាប់លាភ្ញៀវ ព្រមទាំងព្រះមហាក្សត្រនូវព្រះអគ្គមហេសី ស្ទុះរត់ចេញមកក្រៅជាប្រញាប់ ។ ឆ្ងល់ពន់ពេក ព្រះអង្គម្ចាស់ក៏ដេញតាមនាងមកក្រៅ ប៉ុន្តែទ្រង់តាមពុំទាន់នាង ។ រហ័សដូចព្រួញ នាងកញ្ញាភ្លាត់ស្បែកជើងមួយចំហៀងធ្លាក់នៅលើឥដ្ឋ ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ទ្រង់ស្ទុះទៅរើសយកមកទុកយ៉ាងប្រពៃ ។ នាងនាយចង្រ្កានដើរត្រឡប់មកផ្ទះវិញនៅសល់តែស្បែកជើង មួយចំហៀងជាលំអ ។ សម្លៀកបំពាក់នាងប្រែភេទទៅជាចាស់កខ្វក់ដូចដើម ចំណែករទេះសេះ និងបម្រើ ក៏ក្លាយភេទទៅជាសត្វកណ្ដុរបង្គួយរត់បាត់អស់ ។ ព្រះអង្គម្ចាស់បានបញ្ជាក់សួរអ្នកយាមទ្វារថា មានឃើញរទេះព្រះនាងក្សត្រីបរចេញទៅតាមទ្វារទេ ។ នាយឆ្មាំទ្វារទូលតបថា បានឃើញតែស្រីកម្សត់ ស្លៀកសំពត់អាវចាស់ម្នាក់រត់ចេញទៅតែប៉ុណ្ណោះ ដែលមានភាពជាកូនអ្នកស្រែស្មោះ ។ លុះនាងបងទាំងពីរត្រឡប់មកដល់ផ្ទះវិញ នាងនាយចង្រ្កានក៏សួរបញ្ជាក់អំពីសេចក្ដីសរសើរដល់ព្រះនាងក្សត្រីពីថ្ងៃមុននោះ ។ នាងទាំងពីរបានរ៉ាយ រ៉ាប់រឿងប្រាប់ថា ព្រះនាងកញ្ញានោះ ប្រដាប់រឹងរឹតតែល្អជាងថ្ងៃមុនទៅទៀត ប៉ុន្តែដល់នាឡិកាវាយម៉ោង ១២ គត់ ស្រាប់តែព្រះនាងស្ទុះរត់ចេញភៀសខ្លួនបាត់ទៅ ។ ហើយដោយរហ័សពេក ព្រះនាងក៏របូតស្បែកជើងម្ខាងធ្លាក់នៅលើឥដ្ឋ ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ក៏បានរើសស្បែកជើងកែវនោះទុក ហើយទ្រង់សព្វព្រះហឫទ័យទៅដល់ព្រះនាងជាខ្លាំងសឹងផ្ទំពុំលក់។ រំលងប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ដោយសេចក្ដីអន្ទះអន្ទែងទប់ពុំបានព្រះអង្គម្ចាស់ក៏បានអំពាវនាវគ្រប់តំបន់ ដល់កញ្ញាទាំងឡាយដែលមានទំហំជើងត្រូវនឹងស្បែកជើងនោះ នឹងបានឋានន្តរជាទីអគ្គមហេសី ។ ក្រុម ព្រះញាតិវង្សទាំងអស់ បាននាំបុត្រីមកលជើងនឹងស្បែកជើងនោះ ប៉ុន្តែពុំមានត្រូវដល់ម្នាក់សោះ ។ បន្ទាប់មកដល់វេនពួកបុត្រី ឧត្តមមន្រ្តីរហូតដល់មន្រ្តីជាន់ទាប ប៉ុន្តែពុំមានល្មមជើងសោះ ។ គេក៏បាននាំបុត្រីលោកមហាសេដ្ឋីទាំងបីយកទៅឲ្យលទៀត ។ លុះឃើញបងប្រឹងស៊កពុំចុះ នាងនាយចង្រ្កានបន្លឺវាចា ដោយស្គាល់ជាក់ជាស្បែកជើងរបស់ខ្លួនឡើងថា "មើលឲ្យខ្ញុំលមើលតើប្រពៃទេ" ។ ឮដូច្នោះ នាងបងទាំងពីរក៏នាំគ្នាសើចចំអកឲ្យនាងប្អូន ។ អ្នកប៉ាវគងក៏សូមអញ្ជើញឲ្យនាងនាយចង្រ្កានចូលមកលស្បែកជើងនោះ ។ នាងកញ្ញាក៏បានចូលទៅអង្គុយនៅកន្លែងដ៏សមគួរមួយ ហើយនាយតម្រួតក៏ទាញស្បែកជើងយកមកឲ្យនាងពាក់ល ។ នាងកញ្ញាទទួលសុពណ៌បាទមកពាក់ត្រូវក្លំគ្មានចន្លោះ ។ អ្នកទាំងអស់ព្រមទាំងបងស្រីទាំងពីរ ក៏នាំគ្នាភាំងឆ្ងល់សម្លឹងមើលមុខនាងនាយចង្រ្កានភ្លឹសៗ ។ ដើម្បីសហេតុឲ្យរឹងរឹតតែប្រាកដឡើង នាងក៏ដកទាញយក ស្បែកជើងដូចគ្នាមួយចំហៀងទៀតពីហោប៉ៅ មកពាក់បង្ហាញអ្នកទាំងអស់ឲ្យឃើញជាក់ថាជារបស់នាងពិតៗ ហើយកាន់តែស្ងើចវាសនានាងទៅទៀត ។មួយរំពេច នាងទេពធីតាជាមាតាចិញ្ចឹមក៏បានមកដល់ទីនោះ ។ នាងយកចង្កឹះទិព្វពាល់ទៅលើសម្លៀកបំពាក់ប្រាណនាង ។ មិនបានទាំងមួយជំទាស់ដៃផង ស្រាប់តែសំពត់អាវចាស់កខ្វក់ប្រែភេទទៅជាហូលឌិនចរល្បាប់ដ៏ភ្លឺរលើបរលោង ប្រដាប់នូវខ្សែមាសពេជ្រស្រោចស្រប់ទាំងកាយនាង ធ្វើឲ្យនាងបងទាំងពីរស្គាល់ជាក់ថា នាងនាយចង្រ្កាននេះហើយដែលក្លែងខ្លួនជាព្រះនាងក្សត្រី កាលដែលខ្លួនបានឃើញកោតគោរពសរសើរនៅក្នុងព្រះរាជមន្ទីរមហោស្រពនោះ ។ ទើបនាងទាំងពីរតក់ស្លុតឥតឧបមា នឹកខ្មាសប្អូនពេក ស្ទុះចូលទៅក្រាបឱបជើងនិយាយអង្វរសូមទោសកុំឲ្យនាងប្រកាន់ឲ្យសោះ កាលដែលខ្លួនបានធ្វើបាបមើលងាយពេបជ្រាយទាំងប៉ុន្មានអំពីមុននោះ ។ នាងនាយចង្រ្កានក៏ចាប់លើកបងទាំងពីរឲ្យក្រោកឈរឡើង ហើយនិយាយរាក់ទាក់បញ្ជាក់ថា ខ្លួនគ្មានកំហឹងគំនុំគុំគួនអ្វីឡើយ គឺពិតជានៅស្រឡាញ់បងដូចបងបង្កើតពោះមួយៗជីវិត ។ ក្បួនប៉ាវគងក៏បានរៀបដង្ហែនាងនាយចង្រ្កាន ចូលទៅក្នុងព្រះរាជវាំង ថ្វាយចំពោះព្រះភក្រ្តព្រះអង្គម្ចាស់ ព្រមទាំងព្រះវររាជបិតាមាតានូវព្រះញាតិវង្ស និងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្រ្តីធំតូច ដែលរង់ចាំទទួលនៅទីនោះ ។លុះដល់ពេលាល្អ ព្រះរាជាក៏បានរៀបអភិសេកព្រះរាជបុត្រ និងនាងកញ្ញានាយចង្រ្កាន ជាទីអគ្គមហេសីយ៉ាងមហោឡារិក ។ លំដាប់មក ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ផ្ទេររាជ្យឲ្យព្រះរាជបុត្រគ្រងស្នង ហើយនាងនាយចង្រ្កាន ក៏ឡើងឋានន្តរជាព្រះម្ចាស់ក្សត្រីយ៉ាងប្រាកដ ។ ព្រះនាងក៏បាននាំបងស្រីទាំងពីរ ចូលទៅនៅក្នុងមហាប្រាសាទជាមួយ ហើយនៅថ្ងៃអភិសេកជាមួយនោះ ព្រះនាងក៏បានរៀបការបងទាំងពីរនាក់ ឲ្យទៅនាម៉ឺនកម្លោះឯកយ៉ាងស្តុកស្ដម្ភ អង់អាច ក្នុងព្រះរាជវាំងជាស្រេច ។
ចប់
មិត្តពិសោធដោយយកស្រូវមួយក្លាំ ហើយកប់កូនកំពឹសមួយនៅក្នុងនោះ យកទៅឲ្យក្ងានស៊ី តើវាដូចម្តេចទៅ ? នោះមិត្តនឹងឃើញសត្វបក្សីស៊ីស្រូវដោយឥតដោយកំពឹសសោះ ។ តើមកពីអ្វី ? វាខ្លាចពុលឬ ? មិនដូច្នោះទេ គឹក្ងានគោរពដឹងគុណកំពឹស ដូចមាននិទានតទៅនេះ ៖ក្នុងកាលសម័យពីព្រេងនាយយូរលង់ហើយ មានសេដ្ឋីម្នាក់ជាអ្នកបរបាញ់ តែងត្រាច់ចរដោយសេះទៅក្នុងព្រៃជ្រៅមួយ ដើម្បីបាញ់ម្រឹគីម្រឹគា និងអស់បក្សាបក្សី ។ នៅដំបូកមួយដាច់ស្រយាល នៅក្រោមដើមរាំង ញ្រនសេដ្ឋីបានគយគន់ជាញឹកញាប់ ឃើញពស់មួយគូញីឈ្មោលស្រឡាញ់គ្នារួមជីវិតមួយ ។ ពេលដែលពស់ជាភរិយាសកហើយ ខ្លួននៅខ្ចីទន់ទុរន់ទុរាទៅរកស៊ីពុំរួច, ពស់ឈ្មោលជាប្ដីតែងលូនទៅរកអាហារ ពាំយកមកផ្ដល់បញ្ចុកឲ្យពស់ប្រពន្ធ រហូតដល់រឹងប៉ឹង មានកម្លាំងកំហែងមាំទាំ ទើបទៅរកស៊ីទាំងគូ ។ ពេលមួយ វេលាដែលសេដ្ឋីញ្រនជិះសេះមកដល់ដំបូកពស់ឈ្មោលដែលមានខ្លួនខ្សោយ ទើបនឹងសកសំណកថ្មីៗ ធ្វើក្បាលងីងើភ្នែកភ្លឹសៗ ដូចជាទន្ទឹងនរណាមួយដែលជាត្រួយជីវិតវាប្រាកដ ។ ញ្រនអ្នកមានដឹងជាក់ក្នុងចិត្តថា សត្វអាសិរពិសឈ្មោលនេះ ចាំមើលផ្លូវប្រពន្ធវា ដែលប្រហែលជាផ្លាស់វេនគ្នា ទៅរកចំណីមកបញ្ចុកប្ដីសម្លាញ់វាហើយមើលទៅ ។ គិតដូច្នោះ ញ្រនសេដ្ឋីក៏បង្ហួសជំនិះទៅមុខទៀត ។ មិនឆ្ងាយប៉ុន្មាន ស្រាប់តែញ្រនឃើញពស់មួយគូលូនទន្ទឹមគ្នាធ្វើរេរាៗមកពីនាយ ។ ញ្រនយល់ជាក់ជាពស់ញី គឺពស់ប្រពន្ធពស់ឈ្មោលដែលសកនៅនាដំបូក ។ ញ្រនកាត់យល់ក្នុងចិត្តភ្លាមថា មេពស់ញីនេះគ្មានពាំយកអ្វីក្នុងមាត់ទៅផ្ដល់ឲ្យប្ដីសោះ បែរជាធ្វើម្ញិកម្ញក់នាំឈ្មោលសហាយទៅលឿនស្លៅ គួរឲ្យសង្ស័យថា មុខជាវានាំអានេះទៅប្រហារឬព្យាបាទប្តីកំសត់ទន់ខ្សោយនៅឯរូងជាប្រាកដ ។ គិតយល់ដូច្នោះ ញ្រននឹកថា ឱហ្ន៎ ! សត្វតិរច្ឆានអើយ អីក៏សាមាន្យដូចមនុស្សលោកម្ល៉េះហ្ន៎ ! វេលាឯងមានទុក្ខ គ្នាជាប្ដីឈ្មោលខំត្រាច់រកអាហារ មិនខ្លាចនឿយហត់ មិនខ្លាចស្លាប់យកមកឲ្យស៊ី ដើម្បីស្មន់មកយាយីគ្នាទៅវិញ ឱហ្ន៎ ! ចិត្តញី ! ចិត្តអីក៏ឆ្លុះម៉្លេះ ! នេះបានចំជាចិត្តកាំបិត ចិត្តកាំភ្លើង ចិត្តអាវុធ គិតមកដល់ត្រង់នេះ ញ្រនសេដ្ឋីនឹកសង្វេគអាណិតដល់ជីវិតសត្វឥតទោសនៅឯនាយ ក៏តាំងគំនិតថា នឹងបាញ់អាចោរសាមាន្យពស់ឈ្មោលជាសហាយមីញីនេះឲ្យបាន កុំឲ្យវាទៅព្យាបាទយាយីគេខ្សោយ ។ ញ្រនក៏យឹតធ្នូដំឡើងព្រួញបាញ់តម្រង់ទៅពស់ឈ្មោល តែ.. តែអកុសលអ្វី ខណៈនោះពស់ញីចិត្តយក្សនាំខ្លួនវារឹបមកទទួលផ្លែព្រួញដល់សេចក្ដីស្លាប់ ដោយកម្លាំងថ្វីដៃមច្ចុរាជភ្លាម ។ ពស់សហាយស្លាំងកាំងមិនដឹងនឹងទៅឯណា ក៏គេចលូនភ្លាមមួយរំពេច, ប្រាស់យកតែអាយុទៅក្នុងគុម្ពោតព្រៃ ។ ញ្រននឹកស្ដាយក្រោយ ក៏បរសេះទៅមុខទៀត ដើម្បីទៅរកព្រឹក្សាធ្វើទ្រនំស្នាក់បរបាញ់បានយូរថ្ងៃ។ ថ្លែងឯពស់ឈ្មោលជាប្ដីពស់ញីចិត្តចោរ មើលផ្លូវប្រពន្ធយូទៅៗ រហូតដល់យប់ក៏មិនឃើញមកវិញ ទើបនឹកថា ប្រហែលប្រពន្ធរងគ្រោះ ឬមានភ័យយ៉ាងណា គិតតែពីសោកសង្រេង អាឡោះអាល័យម្នាក់ឯង លុះកន្លងពេលបន្តិចទៅមានកម្លាំងល្មម ពស់នេះក៏លូនតិចៗចេញទៅរកប្រពន្ធ ហើយក៏ប្រទះឃើញដេកស្លាប់នៅលើធរណី ដោយមានព្រួញយ៉ាងមុតមួយជាប់នឹងក្បាលប្រឡាក់ឈាមស្រមក ។ ពស់កំសត់ខ្សឹកខ្សួលអួលអាក់យំសស្រាក់ឯកោ ។ ក្រោយមកពស់នេះក៏ស្រងក្លិនព្រួញ ដឹងជាក់ជាញ្រនសេដ្ឋី ជិះសេះជិតរន្ធខ្លួនបាញ់ប្រពន្ធស្លូតត្រង់ឥតទោសស្លាប់ទទេៗ ក៏នឹកឆួលឆេះក្នុងបេះដូង តាំងគំនុំថានឹងទៅដល់ផ្ទះញ្រននេះចឹកវាឲ្យស្លាប់ដូចបំណង ។ សត្វឥតវិចារណញ្ញាណនេះ លូនតាមស្នាម និងក្លិនជើងសេះថយក្រោយរហូតទាល់តែដល់ផ្ទះសេដ្ឋីចិត្តបុណ្យ។ ក៏លូនឡើងទៅលើផ្ទះស្ងាត់ៗ ទៅពួននៅជិតទត្រង់សំយាប ចាំឲ្យសេដ្ឋីត្រឡប់មកពីបរបាញ់ នឹងលោតមកចឹកបញ្ចូលពិសឲ្យស្លាប់តៃហោងដូចបំណង ។ឯនាយសេដ្ឋីញ្រន លុះគម្រប់ថ្ងៃត្រឡប់ពីព្រៃមកផ្ទះ, គាប់ជួនថ្ងៃពស់រង់ចាំលើទនាសំយាបនោះ គាត់មិនឡើងចូលក្នុងផ្ទះ តាមហោណាំងមុខដូចសព្វមួយដងទេ,គាត់ឡើងតាមជណ្ដើរក្រោយចូលទៅក្នុងផ្ទះ ។ ដោះអាវជូតញើសស្រួលបួល សេដ្ឋីមកប្រជុំញាតិផៅគាត់នៅកណ្ដាលផ្ទះ ហើយនិយាយរាប់រៀបនូវអស់រឿងចៅពស់កម្សត់ប្ដីប្រពន្ធ រហូតដល់គាត់សម្លាប់មេញីសាហាវ ដោយឥតបំណងសោះនោះ ។ ពស់ឈ្មោលដែលចិត្តកន្ទះរាហើយពេញទៅដោយទោសៈលុះបានត្រងត្រាប់ស្ដាប់ឮនូវសេចក្ដីពិតនៃមរណភាពយ៉ាងអាសអាភាសរបស់ប្រពន្ធខ្លួនដូច្នេះ, វាក៏ទន់ចិត្តនឹកអរគុណសេដ្ឋីញ្រន ដោយយល់ថា "អើហ្ន៎" គំនិតអញពេញជាបាប អញគិតនឹងប៉ងខុសការពិតស្រឡះ លោកសេដ្ឋីនេះចិត្តបុណ្យ ចង់ជួយយកអាសាជីវិតអញសោះបើគាត់កុំបាញ់មេចោរអន្យតិរ្ថិយនេះស្លាប់ទេ,កុំអីវានឹងនាំសហាយមកខាំសម្លាប់អញកម្លាំងខ្សោយទន់ខ្លួនទេឬ ! ឱ! លោកនេះមានគុណធំចម្បងដល់អញណាស់ អញត្រូវតែសងគុណលោកឥឡូវឲ្យសមបំណង ។ ថាហើយ ពស់កំសត់ក៏ហាមាត់ក្អែរនូវដុំគជ់មួយគ្រាប់ទម្លាក់មកឲ្យសេដ្ឋីហើយក៏លូនចុះទៅលំនៅជាសុខសាន្ត ។ សេដ្ឋីអរណាសដោយបានរើសយកនូវដុំគជ់នេះហើយយកមករក្សាទុកនឹងខ្លួនយ៉ាងឋិតថេរ។តាំងពីថ្ងៃសេដ្ឋីបានដុំគជ់នេះមក សោតប្បសាទក៏ប្រែជាចេះស្ដាប់នូវភាសាសត្វទាំងឡាយ ដែលប្រាស្រ័យឆ្លើយឆ្លងគ្នាឥតចន្លោះឡើយសេដ្ឋីរីករាយណាស់។ ថ្ងៃមួយសេដ្ឋីត្រូវធ្វើដំណើរចូលទៅភូមិមួយដាច់ស្រយាលដែលខ្លួនធ្លាប់ទៅ។ ពេលទៅដល់ភូមិគាប់ជួនជាល្ងាច សេដ្ឋីមិនចូលទៅស្នាក់ផ្ទះមិត្តអ្នកមានៗទេ គាត់ចូលទៅផ្ទះបុរសភរិយាស្វាមីមិត្តគាត់ម្នាក់ដែលក្ររហាម នៅខ្ទម ដំបូលប្រក់មេឃមានត្រឹមតែក្ងានមួយគូញីឈ្មោល ជាទ្រព្យក្រោមផ្ទះប៉ុណ្ណោះ ។ បុរសប្ដីប្រពន្ធអរកខិបកខុបរៀបបាយទឹកអម្រស់អម្រ មកជូនមិត្តសេដ្ឋីពិសា។ នាយសេដ្ឋីនៅស្នាក់ផ្ទះនេះក្នុងយប់នោះ។នាកណ្ដាលអាធ្រាត្រស្ងាត់ បុរសជាប្ដីនិយាយទៅកាន់ភរិយាថា "ឯងអើយឥឡូវមិត្តយើងគេអ្នកមានធំមកលេងនឹងយើងៗ គ្មានបានម្ហូបអ្វីឆ្ងាញ់ពិសាជូនគេពិសាសោះពីល្ងាចមិញ ។ ឥឡូវស្អែកនេះ ពេលព្រឹក យើងនឹងឃាត់មិត្តយើងឲ្យគេនៅពិសាបាយមួយពេលនឹងយើងទៀត ។ ភរិយាឆ្លើយថា "អើហ្ន៎ អ្នកអើយ បើលុយគ្មាន ខ្លួនក្រយ៉ាងនេះ តើ ស្អែកយើងបានអីជូនលោកសេដ្ឋីពិសា មានតែអំបិលប្រហុកដូចពីម្សិលទៀត!” ។ ប្ដីឆ្លើយកាត់ថា "ឯងអើយគិតអីក៏វែងម៉្លេះ ស្លឹកគ្រៃ, ម្ទេស, ខ្ទឹម, ឆ្នាំង, ចង្រ្កាន, ទឹក, ភ្លើង យើងមានស្រេចហើយ ឯក្រោមផ្ទះ ក្នុងទ្រុងក្រោមកន្លែងយើងនេះ ក្ងានយើងមួយគូទុកវាធ្វើអ្វីចាប់វាមួយសម្លាប់ស្លស្លុកទៅខ្វះអីម្ហូបឆ្ងាញ់នៅមុខសោះ!”។ប្រពន្ធឮដូច្នោះក៏អស់សំណើចហើយសាទរនាំគ្នាដេកទម្រាំព្រឹកនឹងសម្រេច រឿងនេះ ។ ថ្លែងឯក្ងានប្ដីប្រពន្ធទាំងគូនៅក្នុងទ្រុងក្រោមដំណេកម្ចាស់វា លុះឮការពិគ្រោះប្ដីប្រពន្ធ តម្រូវសម្លាប់មួយដូច្នោះ ក៏ដេកលែងលក់ នឹកស្រណោះស្រណោក យំស្រែកប្រាស្រ័យគ្នាជាភាសាសត្វដូច្នេះ "ឱប្អូនសម្លាញ់ដួងជីវិតបងអើយនេះគឺសំដីក្ងានប្ដី, ឥឡូវម្ចាស់ថា សម្លាប់មួយមិនដឹងជាប៉ះលើរូបនរណាទេអូន !" ។ "ឱបងបណ្ដូលជីវិតប្អូន បើប៉ះលើរូបប្អូននោះ ប្អូនបន់ណាស់ សូមឲ្យទេវតាលោកទុកជីវិតបងចុះ !” ។ "ទេ, ទេ ! ប្អូនព្រលឹងមាសតន់ ឲ្យគេចាប់បងចុះ សោះបើគិតឲ្យតែជីវិតពៅនៅ !” ។ "ឱមាសស្នេហ៍បងអើយ បើយ៉ាងនេះ សូមឲ្យលោកម្ចាស់ចាប់យើងទាំងពីរ សម្លាប់មូលគ្នាទៅ សោះនឹងបាត់មួយនៅមួយ ទៅយើងនឹងទៅជួបគ្នាខាងមុខទៀត" ។ ការយំសោកនេះមិនតិចតួច ក៏លាន់ឮដល់ត្រចៀកសេដ្ឋីដែលកំពុងផ្ទៀងស្ដាប់តាំងពីសម្លេងមួយម៉ាត់ដំបូង ។ សេដ្ឋីនឹកអណោចអធម្មដល់ជីវិតនៃគូសង្សាររួមជីវិតនៃសត្វក្ងានទាំងពីរ ។ គាត់គិតថា ឱហ្ន ! ជីវិតគេជីវិតឯង សត្វក៏ដូចមនុស្ស, មានការស្នេហា, មានសេចក្ដីតក់ស្លុតរន្ធត់នឹងការស្លាប់ជាងអ្វីទាំងអស់, មានចិត្តស្រឡាញ់ជីវិតលើសលុបក្នុងលោក, ចុះខ្លួនអញអីក៏អាក្រក់ខ្លាំងម្ល៉េះ ចូលមកជម្រកនេះ ធ្វើឲ្យអំពល់ដល់សេចក្ដីសុខ និងសុភមង្គលរបស់ក្ងានកម្សត់នេះម្ល៉េះ ! ... សេដ្ឋីត្រិះរិះយ៉ាងនេះរហូតដល់លង់លក់ទៅ ។ លុះភ្លឺស្រាងៗឡើង គាត់ក៏ក្រោកពីដំណេកចូលទៅផ្ទះបាយ ស្រាប់តែឃើញប្ដីប្រពន្ធកំពុងដាំទឹកក្ដៅលើជើងក្រានមួយថ្លាងធំ គាត់លាន់មាត់ថា "នែភ្ញាក់ពីថ្មើរណា ចុះដាំទឹកធ្វើអ្វី ?” ។ បាទអញ្ជើញទៅទម្រេតវិញទៅ នៅងងឹតណាស់ ទុកតាម តែខ្ញុំចុះកុំបារម្ភមិត្ត" ។ "ទេៗ ! ខ្ញុំដឹងហើយ មិត្តធ្វើអីហ្នឹង ។ “បាទ ខ្ញុំប្តីប្រពន្ធបម្រុងធ្វើក្ងានទុកធ្វើម្ហូបជូនពិសាព្រឹកនេះណា៎" ។ "ឱទេៗកុំៗ ! កុំមិត្ត ! កុំ ! ខ្ញុំមិនទទួលទានទេ ! ជីវិតគេក៏ដូចជាជីវិតយើង កុំអំពល់នឹងខ្ញុំ បើគ្មានអ្វី ចាំភ្លឺមានអ្នកទ្រនូលគេទូលអម្រស់អម្រមក ធ្វើតែបន្តិចឲ្យខ្ញុំបានហើយ !” ។ ប្ដីប្រពន្ធក៏ត្រេកអរតាមសំដីឃាត់របស់សេដ្ឋី ហើយក៏នាំគ្នាមកអង្គុយនៅមុខផ្ទះ ចាំមើលទ្រនូលពេលព្រឹក ។ គាប់ជួនមួយរំពេចនោះ មានស្រ្ដីម្នាក់ទូលកំពឹសបឹងមួយកញ្ជើមក សេដ្ឋីក៏បង្គាប់ឲ្យទិញមួយកញ្ចប់ យកមកធ្វើម្ហូបអាស្រ័យជាមួយគ្នាយ៉ាងអភិរម្យ ។ ក្ងានទាំងពីររួចពីសេចក្ដីស្លាប់ដោយសារគុណកំពឹសនេះឯង ទើបវាសច្ចាថា "តាំងពីថ្ងៃនោះមក វាដឹងគុណកំពឹសជានិច្ច វាមិនត្រូវស៊ីកំពឹសជាអ្នកមានគុណទេ !” ។ លុះចំណេរក្រោយមក សេដ្ឋីក៏ទទួលអនិច្ចកម្ម ដំណឹងយ៉ាងរន្ធត់នេះបានឮដឹងដល់ក្ងានទាំងគូដែលសេដ្ឋីជួយឲ្យរួចជីវិត ដោយចេះស្ដាប់ភាសាវា វាទាំងពីរក៏នាំគ្នាកាន់មរណសញ្ញា សងគុណសេដ្ឋី ដោយមានឆ្នូតខ្មៅមួយនៅរោម ។ យ៉ាងនេះហើយទើបមានក្ងានខ្លះរហូតមកដល់ឥឡូវនេះមានពណ៌រោមខ្មៅដុំៗ គឺវាកាន់ទុក្ខ ។
* * *